İnfertilite Nedenleri Nelerdir?
Haftada 2 ya da 3 kez cinsel birliktelik kuran çiftlerin %85’inde ilk yıl gebelik söz konusu olurken geriye kalan %15’lik dilimdeki çiftlerde ikinci yıl içerisinde gebelikler tedaviye gerek kalmadan gelişebilmektedir. Ancak, 1 veya 2 yıl içerisinde herhangi bir korunma yöntemi kullanılmamasına rağmen gebelik oluşmuyor ise infertilite ihtimalini göz önüne almak gerekmektedir.
İlerleyen yaş ile birlikte doğurganlık şansının azalması ve jinekolojik problemlerin olması infertilite olasılığını yükseltmektedir. Kadın kaynaklı infertilite olasılığı kadar erkeklerde de infertilite olasılığı göz önünde bulundurulmalıdır. Çiftlerden birisinde ya da her ikisinde birden bulunan tiroid bozuklukları, şişmanlık, epilepsi, aşırı sigara ve alkol tüketimi gibi durumlar gebe kalma ihtimalini olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle, erkek ve kadın faktörlü infertilite sebeplerini daha detaylı incelemek gerekmektedir.
Erkek Faktörlü İnfertilite
Günümüzde kadınlara kıyasla erkek kaynaklı infertilite daha az görülür olsa da erkeklerde infertilite olasılığını da değerlendirmek gerekir. Evli çiftlerin yaklaşık %20’si infertilite sorunu ile karşılaşılırken bunun %50’ sine yakın kısmı erkek faktörlü olabilmektedir.
Eskiden tedavi imkânı sunulmayan birçok infertil çift, mikroenjeksiyon tekniği sayesinde çocuk sahibi olabilmiştir. Testisten biyopsi yapılarak sperm elde edilmesi sayesinde bugün hiç sperm hücresi olmasa dahi çocuk sahibi olmak mümkündür.
Erkekte İnfertilite Neden Olur?
Testis Öncesi Nedenler
Testis öncesi nedenlerde genelde hormonal bozukluklar yer alır. Beynin alt kısmında yer alan ve üreme sisteminin fizyolojik bağlamda düzenlenmesinde rol oynayan hipotalamustan salınan GnRH hormonu, hipofiz bezine etki ettiğinde FSH ve LH hormonlarının salınmasını tetikler. İşte bu hormonlar da testisten sperm üretimini ve erkeklik hormonu olarak bildiğimiz testosteronun salgılanmasını uyarmaya başlar. Eğer ki bu hormonların salınımında bir problem ya da bozukluk olursa “infertilite” ile karşılaşılır.
Hipotalamus Bozuklukları
GnRh hormonu, hipotalamustan salınır ve bu hormon eksik olursa FSH ve LH düzeylerinde de azalma görülür. Bu nedenden dolayı testis fonksiyonlarında bozulmalar meydana gelir. Genelde doğumsal anomaliler ile birliktelik gösteren hipotalamus patolojileri sıklığına göre 3 başlık altında toplanabilir.
Kalman sendromu: Yarık damak, tavşan dudak, renk körlüğü, doğuştan gelen sağırlık, testislerin skrotuma inmemesi ve koku alma duyusunda bozukluk olarak bilinen Kalman sendromu, X kromozomu kısa kolunda 22.3 gen bölgesinde bozukluk olmasıyla ortaya çıkar.
Prader-Willi Sendromu: Zihinsel gerilik, yapısal cücelik, küçük el ya da ayakların varlığı, zayıf ve güçsüz kaslara ek olarak obezite Prader- Willi sendromunda görülür. GnRH salınımında yaşanan bozukluk sebebiyle de testis fonksiyonları etkilenir.
Lawrance-Moon Biedel Sendromu: Testiküler yetmezlik görülür.
Bu hastaıkların dışında birçok genetik ve sonradan oluşan hastalık ve sendromlar hipotalamus kaynaklı infertilite sebebi olabilir.
Hipofiz Hastalıkları
Tiroit bezi, meme dokusu ve birçok organın çalışmasını kontrol eden hormonların salınmasında görev alan hipofiz bezinde üreme sistemi de kontrol edilir. Hipofiz bezinin işlemesini engelleyen bozukluklar da “infertilite” ile karşılaşma riskini arttırır.
Hipofiz bezleri kadında yumurtalıkların erkekte ise testislerin çalışmasını düzenleyen FSH ve LH başta olmak üzere birçok hormonun salgılanmasını sağlar. Birbirleri ile etkileşim halinde olan bu hormonlardaki düzensizlik veya eksiklik infertilite sebebi olarak karşımıza çıkabilmektedir.
Testise Bağlı Nedenler
Sperm atım bozukluğuna ( obstrüktif ) ve sperm yapım bozukluğuna bağlı (yapısal) nedenler olmak üzere ikiye ayrılan testise bağlı nedenler, infertiliteyi meydana getirebilir.
Testiste sperm yapımında bozukluğa sebep olan başlıca faktörler ise;
Varikosel,
- Kemoterapi tedavileri,
- Enfeksiyonlar,
- Hormonal bozukluklar,
- Anorşi yani doğuştan testisin olmaması,
- Testis torsiyonu yani testis kanlanmasının bozulması,
- Kriptorşidizm,
- Kromozomal bozukluklar,
- Çevresel faktörler ve ilaçlar olarak açıklanabilir.
Sperm Taşıyıcı Kanallara Ve Organlara Ait Nedenler (Testis Sonrası -Post- Testiküler Nedenler):
Epididim organından geçen spermler, vaz deferens olarak bilinen sperm taşıyıcı kanallar aracılığıyla penise ulaşır. Üretilen sperm hücreleri bu bahsedilen sistemde meydana gelen bir tıkanıklık ile karşılaşırsa meninin penise ulaşmaması sorunu gözlemlenebilir.
Sperm taşıyıcı kanallarının doğuştan olmaması halinde (iki taraflı doğuştan vaz deferens yokluğu) infertilite görülebilir. Spermlerin iletilmemesi sonucunda penisten dışarı çıkamayan meni, gebeliğe de sebep olamayacaktır. Bu nedenle, iğne ile testise girildikten sonra elde edilen spermler “yumurta” hücresine mikroenjeksiyon ile verilirse bu kişiler çocuk sahibi olabilmektedir.
Gonore, tüberküloz, travma, cerrahi müdahaleler, vezikolü seminalis kistleri gibi birçok durumda (sonradan gelişen kanal tıkanıklıkları) sperm kanalları tıkanabilir. Vazovazostomi, vazoepididimostomi ve TURED ameliyatları ile sonradan gelişen kanal tıkanıklıkları açılarak “sperm” penis dışına çıkabilir ve gebelik oluşumunu sağlayabilir.
Erkek Bireylerden Kaynaklanan Diğer Sebepler
Mesane veya idrar kanalı ameliyatı sonrasında “mesaneye geriye doğru kaçan sperm” şikayeti,
- Retrograd ejakülasyon varlığı,
- Peniste sertleşme sorunu,
- Penis eğriliği ( penil kurvatür),
- İdrar yolu deliğinin penis üzerinde olması,
- Nörolojik hastalıklar,
- Bel omurlarının travma sonucunda hasar görmesi,
- Şeker hastalığı.
Kadın Faktörlü İnfertilite
Gebe kalma konusunda kadın faktörlü infertilite sık rastlanılan bir durumdur ve çeşitli sebepleri vardır.
Fallop Tüplerine Ait Nedenler
Fallop tüplerinde tıkanıklık sonucunda oluşan yumurtaya sperm gidemez ve dolayısı ile döllenme gerçekleşmez. %35 oranında infertiliteye sebep olduğu bilinen fallop tüplerinin tıkanık olması; HGS tetkiki ile tespit edilebilir. Tüpler kapalı, hasar görmüş ya da yapışık halde HGS’de bilgi elde edilir ise cerrahi yöntemler ile bu problem çözülür.
Yumurtlama Problemleri
Her ay oluşması beklenen yumurtlar, yumurtlama ile meydana gelir. Düzensiz ya da anormal yumurtlamalar sonucunda %25 oranında infertilite görülebilir. Adet düzensizliklerine bağlı gelişen infertilitenin en önemli sebebi de yumurtlama problemleri olarak bilinmektedir. Polistik over sendromu başta olmak üzere hipogonadotropik hipogonadizm ve endokrin sistemdeki bozukluklar da yumurtlama problemleri kategorisinde değerlendirilir. USG takibi ve serumda progesteron hormon düzeyine bakılması sonrasında yumurtlama olup olmadığı net olarak tespit edilebilir.
Yaş Faktörü
Kadının yaşının ilerlemesi dolayısı ile yumurtalık rezervinin azalması görülürken aynı zamanda yumurtanın kalitesinde de düşme görülebilir. 40 yaş üzerindeki kadınlardan alınan yumurtaların çoğunda “kromozomal anomalilikler” görülebilmektedir. Bu da, embriyoların tutulmasını engeller veya oluşan gebeliklerde düşük ihtimalini yükseltir.
Endometriozis
Yumurtalıkla ve karın içi organlarını çevreleyen zarlar üzerinde sıklıkla bulunan Endometriozis, rahim içi dokunun başka bir yerde bulunmasına denir. İnfertilide %35’lik bir orana sahip olan Endometriozis; pelvik bölgede ya da tüplerde de yapışıklıklara sebep olduğunda “infertilite” problemine yol açar.
Rahim Kaynaklı Problemler
Rahimde perdenin varlığı, rahmin gelişmemesi, çift rahimli olmak, tek boynuzlu rahme sahip olmak gibi birçok rahim kaynaklı problem sebebiyle infertilite görülebilmektedir. Myom, polip, geçirilen rahim ameliyatları, kürtajlar, enfeksiyonlar da rahim kaynaklı problemler kategorisinde yer alır ve infertilitede büyük rol oynar.
Genetik Nedenler
Kromozomların sayısal ya da yapısal anomalileri gebeliklerde düşüklere sebep olurken, mozaisizmi gibi bazı kromozomal anomaliler de kadında yumurtalık kapasitesinde problemlere neden olabilir. Bu nedenle, genetik faktörler infertilitede sık görülen sebepler arasında sayılır.
